Blauwalgen, vaak aangeduid als blauw alg of blauwe alg, zijn microscopisch kleine organismen die voorkomen in stilstaand water. Ondanks hun naam zijn blauwalgen geen echte algen, maar behoren ze tot de groep van cyanobacteriën. Ze kunnen giftige stoffen produceren die schadelijk zijn voor zowel mens als dier. In dit artikel leer je wat blauwalg precies is, hoe het ontstaat en wat je kunt doen om blootstelling aan deze gevaarlijke bacteriën te vermijden.

Wat is blauwalg?

Blauwalg, officieel bekend als cyanobacteriën, is een soort bacterie die fotosynthese kan uitvoeren, net als planten. Dit proces geeft hen hun blauwe tot blauwgroene kleur. Hoewel blauwalg van nature in het water voorkomt, kan het onder bepaalde omstandigheden explosief groeien en zo gevaarlijke concentraties vormen, bekend als een blauwalg-bloei. Deze bloei zorgt ervoor dat het wateroppervlak bedekt raakt met een drijvende laag die eruitziet als olieachtige vlekken of een groene soep. Blauwalgen zijn vooral te vinden in stilstaand water zoals meren, vijvers en sloten.

Hoe ontstaat blauwalg?

Blauwalg ontstaat meestal in warm, stilstaand water dat rijk is aan voedingsstoffen zoals fosfor en stikstof. Deze voedingsstoffen komen vaak in het water terecht door de afspoeling van kunstmest van landbouwgrond, lozingen van afvalwater of door uitspoeling van bodemerosie. Wanneer de temperatuur stijgt, bijvoorbeeld tijdens warme zomers, krijgen blauwalgen de kans om snel te groeien. Deze snelle groei leidt tot een overmatige concentratie van blauwalgen, waardoor de eerder genoemde blauwalg-bloei ontstaat. Stilstaand water, hoge temperaturen en een overschot aan voedingsstoffen vormen dus de ideale omstandigheden voor de groei van blauwalg.

Hoe ziet blauwalg eruit?

Blauwalg in het water herken je aan een groene, blauwe of roodbruine waas die zich over het wateroppervlak verspreidt. Het water kan er troebel uitzien en een sterke, onaangename geur afgeven. Soms ziet het eruit als een olieachtige film of als een dikke laag schuim op het water. Vooral in de zomermaanden, wanneer de temperaturen stijgen, kan blauwalg zich snel vermenigvuldigen en zichtbaar worden. Als je twijfelt of er sprake is van blauwalg, kun je dit controleren op de blauwalg kaart, een online hulpmiddel dat laat zien waar blauwalgen zich in Nederland bevinden.

De gevaren van blauwalgen

Blauwalgen kunnen giftige stoffen, cyanotoxinen genaamd, produceren die schadelijk zijn voor mens en dier. Bij contact met besmet water kunnen huidirritaties, oogproblemen en maag- en darmklachten ontstaan. Het inademen van de dampen van besmet water kan ook ademhalingsproblemen veroorzaken. Voor dieren, zoals honden die vaak in het water spelen, kan het drinken van besmet water dodelijk zijn. Het is daarom belangrijk om contact met water waarin blauwalg voorkomt te vermijden en huisdieren uit de buurt van dit water te houden.

Wat kun je doen bij blauwalg?

Als je vermoedt dat er blauwalg in het water zit, is het belangrijk om direct contact met het water te vermijden. Zwemmen, vissen of het drinken van water uit een met blauwalg besmette bron kan ernstige gezondheidsrisico’s met zich meebrengen. Daarnaast is het raadzaam om de lokale blauwalg kaart te raadplegen voordat je een recreatiegebied bezoekt. Deze kaart geeft een actueel overzicht van wateren in Nederland waar blauwalgen zijn aangetroffen. Gemeenten en waterschappen nemen meestal maatregelen om blauwalgen te bestrijden, zoals het plaatsen van waarschuwingsborden, het afzetten van besmette gebieden en het toevoegen van stoffen aan het water om de algen te doden.

Hoe kun je blauwalg voorkomen?

Preventie is de beste manier om problemen met blauwalg te voorkomen. Dit begint bij het verminderen van de hoeveelheid voedingsstoffen die in het water terechtkomen. Landbouwers kunnen bijvoorbeeld minder kunstmest gebruiken of bufferstroken aanleggen langs waterwegen om afspoeling te verminderen. Daarnaast kunnen gemeenten en waterschappen maatregelen nemen om de watercirculatie te verbeteren, bijvoorbeeld door het installeren van beluchtingssystemen die het water in beweging houden. Door deze stappen te nemen, kunnen we de groei van blauwalgen beperken en onze wateren veiliger maken voor mens en dier.

Blauwalg is een hardnekkig probleem dat vooral tijdens warme zomers kan opduiken. Door op de hoogte te blijven van de risico’s en te weten hoe je blauwalg kunt herkennen en vermijden, kun je jezelf en anderen beschermen tegen de gevaren die deze cyanobacteriën met zich meebrengen.