Inspecteren van dijken: waar doen we dat en waarom is het belangrijk?

Nederland ligt voor een groot deel onder zeeniveau. Dit maakt ons land uniek, maar stelt ons ook voor specifieke uitdagingen, zoals het onderhouden en versterken van onze waterkeringen. Zonder dijken zouden grote delen van Nederland regelmatig onder water komen te staan. Dijken vormen dus onze belangrijkste verdedigingslinie tegen overstromingen. Regelmatige inspecties zijn essentieel om te zorgen dat onze dijken in goede staat blijven en onze veiligheid garanderen. Maar hoe worden dijken geïnspecteerd? En waarom is dat zo belangrijk?

Wat gebeurt er tijdens een dijkinspectie?

Een dijkinspectie is een zorgvuldige controle van de dijk om te beoordelen of deze voldoet aan de strengste veiligheidsnormen. Deze inspectie vindt minimaal twee keer per jaar plaats: in het voorjaar, na de winter, en in het najaar, voordat het stormseizoen begint. Voor sommige dijken varieert de inspectiefrequentie heel erg, afhankelijk van de waterstand. Dit kan oplopen tot zes tot acht keer per 24 uur. Inspecteurs controleren de dijk op beschadigingen en risico’s. Alles wat een risico vormt voor de stevigheid en veiligheid van de dijk wordt snel hersteld. Kleinere gebreken die geen direct risico vormen, houden de inspecteurs in de gaten via een monitoringsplan.

Elke twaalf jaar vindt er daarnaast een extra uitgebreide inspectie plaats. Hierbij onderzoeken experts met onder andere meetapparatuur en boringen de structurele kwaliteit van de dijk, zodat deze aan de meest recente veiligheidseisen voldoet.

Waarom zijn extra inspecties nodig?

Soms vraagt de situatie om een extra inspectie, vooral bij extreme weersomstandigheden. Zo kunnen periodes van droogte of hevige stormen de staat van een dijk snel beïnvloeden. Droogte kan bijvoorbeeld de grasbekleding van een dijk verzwakken, wat de stabiliteit vermindert. Ook veendijken zijn gevoelig voor droogte: ze krimpen als een spons bij uitdroging, waardoor ze kunnen verschuiven onder de druk van het water. De dijkdoorbraak bij Wilnis in 2003, veroorzaakt door langdurige droogte, heeft aangetoond hoe belangrijk deze extra inspecties zijn.

Tijdens stormwaarschuwingen van het KNMI worden dijken die het zwaar te verduren krijgen door de windrichting extra gecontroleerd. Ook bij meldingen van schade door omwonenden of anderen ondernemen de waterschappen actie.

Waar letten we op tijdens een dijkinspectie?

Dijkinspecteurs letten tijdens hun controles op een aantal factoren, ook wel ‘faalmechanismen’ genoemd. Dit zijn aspecten die de stevigheid van een dijk kunnen aantasten. Bij droogte kunnen bijvoorbeeld scheuren ontstaan in de bovenste kleilaag, wat de waterbestendigheid verzwakt. Onwenselijke begroeiing zoals distels en ridderzuring kunnen de grasmat verzwakken, en graafwerkzaamheden van dieren zoals ratten en mollen kunnen voor zwakke plekken zorgen. Dit zijn voorbeelden van faalmechanismen die zorgvuldig worden gecontroleerd en, waar nodig, snel worden aangepakt.

Hieronder een aantal veelvoorkomende faalmechanismen die tijdens een dijkinspectie aan het licht kunnen komen:

• Scheuren in de kleilaag door uitdroging
• Verzwakte grasmat door ongewenste begroeiing
• Verzakkingen door uitdroging van veen of klei
• Zwakke plekken door graafschade van dieren zoals ratten en mollen

Dankzij regelmatige inspecties krijgen waterschappen en Rijkswaterstaat een duidelijk beeld van de gezondheid van de dijken en kunnen ze snel ingrijpen wanneer de veiligheid in het geding komt.

Nieuwe technologieën helpen de dijkinspectie

Naast traditionele inspectiemethoden maken dijkbeheerders gebruik van nieuwe technologieën die de monitoring verbeteren. Met sensoren in en rond de dijk worden waterstand, temperatuur en trillingen continu gemeten. Dit geeft inspecteurs real-time informatie over veranderingen en maakt het mogelijk om vroegtijdig te reageren op risico’s. Ook worden satellietbeelden ingezet om de dijkconditie op afstand te controleren. Door deze technologieën kunnen we veel sneller ingrijpen wanneer er zich een probleem voordoet, en blijft de dijk sterker en veiliger.

Wat gebeurt er na een dijkinspectie?

Na elke inspectie documenteren de inspecteurs hun bevindingen. Moet een dijk versterkt worden? Dan gaan waterschappen en Rijkswaterstaat in gesprek met de mensen die langs de dijk wonen of werken. Dit gebeurt vaak via ‘keukentafelgesprekken’, waarin bewoners en bedrijven worden betrokken bij de plannen voor dijkversterking. Zo kunnen bewoners invloed uitoefenen op het plan voordat dit definitief wordt. Dit is belangrijk, omdat veel dijken door woon- en landbouwgebieden lopen, en het essentieel is om de overlast zoveel mogelijk te beperken.

De verbetering van een dijk kan bestaan uit het toevoegen van een extra kleilaag, het egaliseren van de grasmat, of het aanleggen van een berm die extra ondersteuning biedt. Zo zorgen we ervoor dat de dijk opnieuw voldoet aan alle veiligheidsnormen.

Wie is verantwoordelijk voor de dijkinspecties?

De verantwoordelijkheid voor het onderhouden van de dijken ligt bij verschillende instanties. Rijkswaterstaat en de waterschappen zijn verantwoordelijk voor de primaire waterkeringen en de kleinere dijken. Deze samenwerking is vastgelegd in de Waterwet, waarbij de veiligheidsnormen strikt worden nageleefd. Beide partijen rapporteren regelmatig aan het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat over de staat van de dijken en de uitgevoerde onderhoudswerkzaamheden. Zo blijft de veiligheid gewaarborgd.

Ook particuliere eigenaren van dijkpercelen hebben een belangrijke rol. Zij dienen bijvoorbeeld te zorgen dat er geen ongewenste begroeiing op hun stuk dijk staat en moeten regelmatig controleren of de grasmat in goede staat verkeert. Ook zij dragen hiermee bij aan de waterveiligheid.

Waarom zijn dijkinspecties zo belangrijk?

Dijkinspecties zijn een fundamenteel onderdeel van waterbeheer in Nederland. Ze helpen niet alleen om acute risico’s te herkennen en aan te pakken, maar dragen ook bij aan het structurele onderhoud van ons dijkensysteem. Door regelmatige inspecties en het gebruik van nieuwe technologieën kunnen we de staat van onze dijken steeds beter monitoren en op tijd versterken waar nodig. Dankzij deze inspanningen blijven onze waterkeringen sterk genoeg om de toenemende druk van klimaatverandering het hoofd te bieden en Nederland veilig te houden.

Met elke inspectie en versterking verzekeren we ons land van bescherming tegen water, en zorgen we dat Nederland een veilig en droog land blijft om in te leven.